Zakres kompetencji, jakimi musi dysponować dziecko, które niebawem rozpocznie naukę w szkole

Zakres kompetencji, jakimi musi dysponować dziecko,

które niebawem rozpocznie naukę w szkole ( wg. E. Gruszczyk-Kolczyńskiej i E. Zielińskiej- autorek nowej podstawy programowej wychowania przedszkolnego)

Zakres kompetencji, jakimi musi dysponować dziecko, które niebawem rozpocznie naukę w szkole został określony w podstawie programowej wychowania przedszkolnego.

Z tego zakresu kompetencji wybrane są te, bez których dziecko nie poradzi sobie w szkole.

1. Umiejętności i wiadomości społeczne dzieci

Nauka szkolna ma charakter społeczny: dzieci uczą się w grupie, współpracują przy rozwiązywaniu problemów, komunikują się z rówieśnikami i nauczycielem itp. Jeżeli nie posiadają wysokich umiejętności społecznych - z wielkim trudem, lub wcale nie korzystają z nauki szkolnej. Dlatego dziecko rozpoczynające naukę w szkole ma umieć obdarzać uwaga dzieci i dorosłych, aby rozumieć to, co inni mówią i czego oczekują. Musi te  przestrzegać reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej i współdziałać w zabawach i sytuacjach zadaniowych. Ponadto ma grzecznie zwracać się do innych (nawyk mówienia proszę,

przepraszam, dziękuje, dzień dobry, do widzenia, smacznego itp.), prezentować się podając imię, nazwisko i dokładny adres zamieszkania.

2.Zdrowie i sprawność ruchowa

Sprawne ruchowo dziecko, panujące nad swoja aktywnością ruchowa, umie

skupić się przez czas dłuższy i wykonać czynności, które w pierwszym okresie nauki warunkują opanowanie umiejętności czytania i pisania.

3. Dbałość o bezpieczeństwo własne oraz innych

Idąc do szkoły dziecko zmienia swe otoczenie. Zwiększa się znaczne zakres

niebezpieczeństw. Zakłada się tu jednak, że dzieci sporo już wiedza o niebezpieczeństwach i potrafią unikać ich w trudnych i zagrażających sytuacjach.

Dziecko rozpoczynające naukę w szkole ma rozumnie zachowywać się w sytuacji zagrożenia ( wiedzieć, gdzie można otrzymać pomoc i umieć o nią poprosić) i umieć bezpiecznie poruszać się po drogach, w tym także korzystać ze środków transportu. Ma mieć także świadomość zagrożeń płynących ze świata ludzi, roślin oraz zwierząt i unikać ich. Powinno także mieć elementarne rozeznanie, gdzie można się bezpiecznie bawić, a gdzie nie.

4. Czynności samoobsługowe, nawyki higieniczne oraz utrzymywanie ładu i porządku

Realia szkolnego nauczania są takie, że nauczyciel nie może towarzyszyć każdemu dziecku, gdy musi skorzystać z ubikacji i pomagać mu, gdy trzeba rozebrać się i włożyć strój gimnastyczny. Wymaga się też, aby mali uczniowie sami dbali o czystość i porządek. Jeżeli dziecko sobie z tym nie radzi, jest obiektem kpin ze strony rówieśników. Zaczyna się wstydzić i unikać zajęć sportowych, próbuje nie korzystać z toalety i zaczynają się problemy szkolne..

Jeżeli w szkole jest stołówka, dziecko musi właściwie zachowywać się przy stole podczas posiłków. Ważne jest także to, aby potrafiło się samodzielnie i sprawnie ubierać się oraz rozbierać. Ponadto ma dbać o osobiste rzeczy i

nie narażać ich na zgubienie i kradzież .

5. Poziom rozwoju czynności intelektualnych potrzebnych do rozumienia otoczenia i do nauki szkolnej

Dziecko rozpoczynające naukę w szkole ma umieć przewidywać skutki

czynności manipulacyjnych na przedmiotach ( wnioskowanie o wprowadzanych

obserwowanych zmianach) oraz ustalać związki przyczynowe i próbować przewidywać skutki wykonywanych czynności. Takie sprawności intelektualne są dziecku potrzebne w sytuacjach  życiowych oraz do opanowania wiadomości i umiejętności ze wszystkich zakresów edukacyjnych.

6. Rozwój mowy

Nie chodzi tu tylko o porozumiewanie się w ważnych sprawach. Chociaż ma to

podstawowe znaczenie w codziennych sytuacjach i w edukacji szkolnej. Jeżeli dziecko ma kłopoty artykulacyjne, to mnożą się trudności w czytaniu i pisaniu. Po prostu dziecko pisze tak, jak mówi. Dlatego tak ważne jest, aby usunąć wady wymowy przed podjęciem przez dziecko nauki szkolnej.

Ponadto dziecko rozpoczynające naukę w szkole ma umieć zwracać się

bezpośrednio do rozmówcy, mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym,

gramatycznym, fleksyjnym i składniowym. Dziecko ma tez umieć regulować swój oddech tak, aby mówić płynnie, niezbyt głośno, dostosowując ton głosu do sytuacji. Ważne jest także to, aby dziecko potrafiło uważnie słuchać, pytać o niezrozumiałe fakty i formułować dłuższe logiczne wypowiedzi o ważnych sprawach.

7. Gotowości do nauki czytania i pisania

Jednym z głównych celów edukacji w klasie pierwszej jest nauka czytania i pisania.

Chodzi o to, aby dzieci możliwie szybko mogły korzystać z wiedzy podręcznikowej i wypowiadały się na piśmie. W pierwszych miesiącach nauki szkolnej dba się o rozwój tych funkcji, na których bazuje nauka czytania i pisania. Problem w tym, że dziecko w tak krótkim czasie nie nauczy się np. różnicować głoski w nagłosie, sródgłosie i wygłosie, nie mówiąc

już  o sprawności manualnej i koordynacji wzrokowo ruchowej tak ważnej w nauce pisania.

Z tego powodu tak dużo uwagi poświęca się w przedszkolu kształtowaniu u dzieci gotowości do nauki czytania i pisania.

Dziecko rozpoczynające naukę w szkole ma wiec orientować się na kartce papieru i rozumieć sens poleceń typu: zaznacz w lewym górnym rogu kartki. Musi te  umieć organizować pole spostrzeżeniowe, aby rozpoznać i zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach. Ważna jest także sprawność rak oraz współpraca ręki i oka potrzebna w początkowej nauce pisania.

Dziecko musi też chcieć nauczyć się czytać, z uwaga słuchać opowiadań, baśni itp., rozmawiać o nich, interesować się książkami. Ma też  umieć układać

krótkie zdania, dzielić je na wyrazy, wyrazy na sylaby oraz wyodrębniać głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej. Dla zrozumienia sensu kodowania ( pisanie) i dekodowania (czytanie) ma rozumieć sens informacji podanych w formie uproszczonych rysunków oraz innych symboli, a także odczytywać krótkie podpisy pod obrazkami, napisy na szyldach itp.

8. Edukacja matematyczna

W szkolnej edukacji matematycznej dzieci zakłada się, że dzieci są na poziomie

operacyjnego rozumowania konkretnego w zakresie potrzebnym do kształtowania pojęcia liczb naturalnych i umiejętności rachunkowych. Oczekuje się też  od dzieci,  że stosunkowo szybko nauczą się przedstawiać czynności matematyczne w sposób symboliczny. Jeżeli dziecko nie ma takich kompetencji, zaczynają narastać trudności w nauce matematyki w takim tempie, że bardzo trudno temu zaradzić. Zapowiada to blokadę w uczeniu się matematyki z wszystkimi jej strasznymi konsekwencjami

Dlatego dziecko rozpoczynające naukę w szkole ma umieć liczyć obiekty i

rozróżniać błędne liczenie od poprawnego, wyznaczać wynik dodawania i odejmowania pomagając sobie liczeniem na palcami lub na innych zbiorach zastępczych. Ważne jest też, aby umiało ustalać równoliczność dwóch zbiorów, posługiwać się liczebnikami porządkowymi. Ma też orientować się w schemacie własnego ciała i różnicować stronę lewa oraz prawa, określać kierunki i ustalać położenie obiektów w stosunku do własnej osoby.

Ważne jest,  żeby dziecko rozumiało sens pomiaru długości i orientowało się w prostych sposobach mierzenia ( krokami, stopa za stopa itp.) a także w stałym następstwie dni i nocy oraz pór roku, znało nazwy dni tygodnia i miesięcy, a także ich stałe następstwo.

9. Rozumienie istoty zjawisk i unikanie zagrożeń, a także znajomość świata roślin i zwierząt

Wydawać by się mogło,  że ten zakres kompetencji ma drugorzędne znaczenie w powstawaniu nadmiernych trudności w nauce szkolnej. Tak jednak nie jest. W

zintegrowanym nauczaniu początkowym kształtowanie wiedzy przyrodniczej - obok społecznej - jest kanwa dla budowania systemu wiedzy pojęciowej dzieci. Zakłada się tu, że dziecko rozpoczynające naukę w szkole posiada już  określone wiadomości i umiejętności.

To, czego dzieci uczą się w klasie I jest kontynuacja tego, co wcześniej opanowały.

Dlatego dziecko ma umieć rozpoznawać typowe zjawiska atmosferyczne , rozumieć ich przebieg i podejmować rozsądne decyzje, aby unikać niebezpieczeństw. Ma także znać rośliny i zwierzęta  żyjące w różnych środowiskach przyrodniczych. Wiedzieć, jakie warunki są potrzebne do rozwoju zwierząt ( przestrzeń  życiowa, bezpieczeństwo, pokarm itp.) i wzrostu roślin (światło, temperatura, wilgotność). Ważna jest też  orientacja w zmianach zachodzących w  życiu roślin i zwierząt w kolejnych porach roku, gdyż  dzięki

temu dziecko wie, jak człowiek może im pomóc ( np. przetrwać zimę) i chronić swoje otoczenie.

10. Wychowanie przez sztukę i rozwijanie zainteresowań technicznych

W przedszkolach docenia się role wychowania przez sztukę. Dba się o to, aby

dziecko pełniło role widza i aktora w mych formach teatralnych. Nie zaniedbuje się też  roli muzyki w wychowaniu dzieci: uczy się piosenek z dziecięcego repertuaru, dostrzegania i wyrażania zmian dynamiki utworu muzycznego w pląsach oraz tańcu, a także w trakcie muzykowania z wykorzystaniem z instrumentów perkusyjnych. Szczególne ceni się sztuki plastyczne. Dzieci maja wiec wiele okazji do swobodnego wypowiadania się w różnych technikach plastycznych, znają sztukę ludowa swojego regionu ( stroje, tradycje ludowe,

przedmioty artystyczne itp.) oraz interesują się malarstwem, rzeźba i architektura.

Coraz więcej uwagi poświęca się rozwijaniu zainteresowań technicznych i zabawom konstrukcyjnym. Dzieci wznoszą konstrukcje z klocków i różnorodnych materiałów ( np. przyrodniczych) i dzięki temu maja poczucie sprawstwa( potrafię to zrobić) i odczuwają radość z wykonanej pracy. Dba się też  o to, aby sensownie używały prostych narzędzi podczas majsterkowania. Pomaga się im zrozumieć, jak działają urządzenia techniczne - np.w gospodarstwie domowym - aby mogły zachować ostrożność posługując się nimi. Nie sposób przecenić tego zakresu edukacji dla kształtowania dziecięcego umysłu.

11. O potrzebie budowania pozytywnego wizerunku szkoły

Ważne jest też to by dziecko nie bało się szkoły. Często dorośli i starsze rodzeństwo wspominając szkolę opowiadają głównie o tym, co im groziło

i jak sobie bohatersko z tym radzili. Nie mówią o przyjemności uczenia się, ani o trudach nauki, nie wspominają też o potrzebie systematycznej pracy, itp. Dzieci to słyszą i tworzą sobie taki właśnie wizerunek szkoły. Są przekonane,  że nie tyle ważna jest nauka, co spryt i pewien rodzaj cwaniactwa. Mamy wiec do czynienia ze szczególnie groźną mieszaniną strachu co to będzie i przekonania o konieczności bronienia się przed czymś nieokreślonym,

przed nieznaną jeszcze nauką szkolną.

Z naszych doświadczeń wynika, że do kształtowania pozytywnego wizerunku szkoły świetnie nadają się zabawy „W szkolę"  w połączeniu z wizytami przyszłych uczniów w zaprzyjaźnionej klasie I.